Wydawca treści
Park Krajobrazowy Wzgórz Dylewskich
Park Krajobrazowy Wzgórz Dylewskich utworzony został na podstawie Rozporządzenia nr 4 Wojewody Olsztyńskiego z dnia 4.01.1994 r. (Dz.Urz. Województwa Olsztyńskiego nr 3 z 1994 r., poz.34) w celu zachowania wartości przyrodniczych, historycznych, kulturowych, walorów krajobrazowych i widokowych, naukowo-poznawczych i dydaktycznych obszaru Wzgórz Dylewskich. Obiekt o powierzchni 7 151,20 ha wraz z otuliną (OChK Wzgórz Dylewskich) o powierzchni 14 483,20 ha położony w mezoregionie Garbu Lubawskiego, obecnie w województwie warmińsko-mazurskim, na terenie gmin Ostróda, Lubawa, Dąbrówno i Grunwald. Lasy pokrywają ponad połowę powierzchni Parku (3766,88 ha, co stanowi 52,68% jego powierzchni).
Park Krajobrazowy Wzgórz Dylewskich powołano w celu ochrony części regionu Wzgórz Dylewskich ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe, w celu zachowania i popularyzacji tych wartości w ramach zrównoważonego rozwoju. Plan ochrony dla Parku Krajobrazowego Wzgórz Dylewskich został ustanowiony Rozporządzeniem nr 13 wojewody warmińsko-mazurskiego z dnia 19 kwietnia 2007 r. (Dz. Urz. woj. warm.-maz. nr 59 z dnia 27 kwietnia 2007 r., poz. 963).
Park obejmuje zachodnią, najwyższą część Garbu Lubawskiego - Wzgórza Dylewskie. Jest to jeden z najbardziej urozmaiconych pod względem morfologicznym obszarów Pojezierza Mazurskiego, należący obok Wieżycy i Wzgórz Szeskich, do najwyższych wzniesień polskich pojezierzy. Wzgórza Dylewskie reprezentują zespół form ostatniego zlodowacenia. Najprawdopodobniej są to formy strefy marginalnej stadiału poznańskiego lub jednej z subfaz postpoznańskich. Współczesna rzeźba terenu związana również w dużym stopniu z ukształtowaniem podłoża geologicznego, przykrytego osadami starszych zlodowaceń, które oparły się naporowi lodowca doprowadzając do wytworzenia się na tym obszarze zespołu wzgórz. Ich kulminacyjnym punktem jest Góra Dylewska wznosząca się na wysokość 312 m n.p.m.
Największym walorem Parku jest rzeźba terenu. W krajobrazie dominują zbudowane z glin zwałowych wzgórza morenowe o wysokości względnej 40-60 m (nierzadko osiągające 80 m) i stromych zboczach ze spadkiem często przekraczającym 25%. Wzgórza są poprzedzielane wąskimi jarami, w których niekiedy znajdują się niewielkie cieki lub małe jeziorka. Oprócz charakterystycznych dla Parku form morfologicznych jakimi są pagórki i wzgórza morenowe oraz doliny i rynny wód roztopowych występują tutaj także zagłębienia wytopiskowe i rynny. Większość tych form jest zabagniona i bezodpływowa. Przykładem formy wytopiskowej jest jezioro Francuskie.
Obszar Parku ma cechy węzła hydrograficznego. Tutejsze wody powierzchniowe odprowadzane są promieniście w rożnych kierunkach. Na niezbyt rozbudowaną sieć wodną na terenie parku składają się nieliczne jeziora i oczka wodne, niewielkie strumienie i lokalne wysięki spływające, które dają początek rzeczkom takim jak Gizela, Poburzanka i Sandela. Obszar parku w całości znajduje się w zlewni rzeki Drwęcy.
Panujący tutaj klimat ma cechy charakterystyczne dla terenów wysuniętych dalej na północny wschód (klimat borealny). W efekcie na terenie Wzgórz Dylewskich okres wegetacyjny jest wyraźnie skrócony. Duże zróżnicowanie siedlisk jest powodem wykształcenia się bardzo różnorodnej szaty roślinnej. Od XIV wieku zaznacza się też istotny wpływ gospodarki ludzkiej na tutejsze środowisko przyrodnicze. Dzisiaj mniejsze i większe kompleksy lasów otaczają pola uprawne i łąki.
Wśród ekosystemów leśnych Parku dominującą rolę odgrywają lasy liściaste (łęgi, olsy, grądy i buczyny). Drzewostany budują głownie buk, grab, dąb szypułkowy. W domieszce występują klon zwyczajny, brzoza brodawkowata, świerk, jesion wyniosły, lipa drobnolistna, klon jawor. Na uwagę zasługuje rzadki już zespół zboczowego lasu klonowo-lipowego w okolicach Wygody, porastający bardzo żyzne gleby powstałe na zboczach i u ich podnóży.
Na terenie Parku Krajobrazowego Wzgórz Dylewskich stwierdzono występowanie 750 gatunków roślin naczyniowych oraz 92 gatunki mszaków. Z czego 36 gatunków roślin naczyniowych podlega ochronie gatunkowej (24 ścisłej i 12 częściowej).
Obszar Parku jest miejscem występowania wielu cennych i ciekawych gatunków zwierząt. Spośród owadów występuje tu szereg gatunków chronionych: 6 gatunków biegaczy, 5 gatunków trzmieli i 3 gatunki motyli. Fauna motyli dziennych jest tutaj bardzo interesująca. Spośród 43 stwierdzonych gatunków aż 9 umieszczonych jest na "Czerwonej liście zwierząt zagrożonych i ginących w Polsce" w tym dostojka dafne (zaliczona do gatunków ginących o najwyższym statusie zagrożenia). Z kręgowców stwierdzono 10 gatunków płazów (wszystkie objęte ochroną), m.in. traszkę grzebieniastą i zwyczajną oraz ropuchę zieloną, 4 gatunki chronionych gadów (jaszczurka zwinka i żyworódka, padalec i żmija zygzakowata), 105 lęgowych i prawdopodobnie lęgowych gatunków ptaków oraz 7 regularnie zalatujących (wszystkie oprócz 9 gatunków są chronione). Stwierdzono 25 gatunków ssaków, z czego 9 znajduje się pod ochroną. Łącznie na terenie Parku wykryto 236 gatunków zwierząt, z tego 168 objętych jest ochroną gatunkową. Spośród gatunków, które występują lub niedawno występowały na terenie Wzgórz Dylewskich trzy są umieszczone w spisie gatunków zagrożonych w "Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt". Są to: wydra, wilk i orlik krzykliwy. Derkacz znajdujący się na światowej liście ptaków zagrożonych, prawdopodobnie gnieździ się w okolicy Dylewa, Szczepankowa i na łąkach nad Gizela. Z gatunków zagrożonych w skali europejskiej, które występują na terenie Parku wymienić należy: trzmielojada, orlika krzykliwego, żurawia, zimorodka, dzięcioła czarnego, lerkę, pokrzewkę jarzębatą, muchołówkę małą, gąsiorka, srokosza, brzegówkę i pokląskwę.
Jednym z cennych gatunków występujących niegdyś na terenie Parku był wilk. Jedna para była obserwowana na terenie Parku w 1993 r. Niestety mimo wprowadzonej ochrony w maju 1993 roku został zastrzelony basior i szczenna wadera opuściła obszar Wzgórz Dylewskich. Było to jedyne w ostatnich latach miejsce dłuższego przebywania wilków w zachodniej części regionu. Z innych chronionych ssaków na terenie Parku występują: jeż wschodni, ryjówka aksamitna i malutka, wydra, gronostaj i łasica. Do ciekawych gatunków należy zaliczyć muflona, który został introdukowany na obszar Wzgórz Dylewskich w 1986 roku, a wiec jeszcze przed utworzeniem Parku. Od momentu wprowadzenia 6 osobników populacja rozrosła się i dzisiaj liczy już sobie ok. 75 osobników. Muflony zasiedlają przede wszystkim okolice Jagodzin, Wygody, Glaznot i Wierzbicy.
Na terenie parku istnieją 2 rezerwaty przyrody: Jezioro Francuskie (florystyczny) i Dylewo (leśny). Utworzono tu 22 pomniki przyrody ożywionej (drzewa i grupy drzew) oraz nieożywionej (głazy narzutowe i głazowiska). Ochrona cennych terenów przyrodniczych jest również wdrażana przez władze gminne czego wyrazem jest powołanie 3 użytków ekologicznych w gminie Lubawa.
Najnowsze aktualności
Mazurskie żółwie błotne właśnie składają jaja
Mazurskie żółwie błotne właśnie składają jaja
Rezerwat Bagno Nadrowskie w Nadleśnictwie Olsztynek to ostoja jedynego rodzimego gatunku z rzędu żółwi – żółwia błotnego. Właśnie zaczął się ważny czas dla tego gatunku. Samice podjęły bohaterską wędrówkę na miejsca lęgowe.
Jarosław Opas, inżynier nadzoru z Nadleśnictwa Olsztynek kilka dni temu sfotografował samicę żółwia błotnego. Gad był oznakowany. Miał na skorupie numer 21. Olsztyneckie żółwie od 1987 roku obserwuje Krzysztof Majcher. Herpetolog każdej wiosny rozbija swój obóz by być świadkiem, kluczowego wydarzenia, jakim jest składanie jaj przez żółwice. Krzysztof Majcher znakuje badaną populację żółwi oraz monitoruje losy złożonych jaj. Majcher jest prawdziwym aniołem stróżem olsztyneckich żółwi – chroni miejsca, w których żółwie złożyły jaja przed drapieżnikami i… ludźmi. Zlokalizowane złoża zabezpiecza mechanicznie poprzez grodzenie oraz za pomocą ekologicznych repelentów zawierających odstraszający drapieżniki - zwłaszcza lisy - zapach człowieka.
Niedoświadczona dwudziestolatka
Żółw nr 21, którego sfotografował leśnik z Olsztynka to młoda, około 20-letnia niedoświadczona samica, która nieco pośpieszyła się ze złożeniem jaj – mówi Krzysztof Majcher. - Zrobiła to już 8 czerwca, jako pierwsza w tym roku.
Warto wiedzieć, że żółwice najpierw wychodzą na ląd i sprawdzają, czy piaszczyste gleby mają odpowiednią temperaturę, aby być odpowiednimi inkubatorami dla ich potomstwa. Taka wyprawa dla żółwic to niezwykle daleka, niebezpieczna i forsująca przygoda. W poszukiwaniu odpowiedniego miejsca potrafią przejść nawet 2,5 km. Herpetolog, na podstawie prowadzonych metryk osobników podejrzewa, że spotkana przez leśnika samica pochodzi z jednego z oznakowanych przez niego złóż samicy nr 7. Żartuje zatem, że czuje się trochę ojcem chrzestnym tej samicy i czeka z niecierpliwością na wnuki.Żółw błotny – to jedyny żółw, który żyje w Polsce. Ich masa na ogół nie przekracza jednak 1 kilograma. Żółw błotny to stały mieszkaniec bagien, mokradeł i zarastających jeziorek leśnych. Rzadko można go spotkać ponieważ żyje w wodzie, a na ląd wychodzi przeważnie samica, aby złożyć jaja. Jest bardzo czujny i płochliwy, świetnie pływa i nurkuje. Może przebywać pod wodą nawet godzinę. Gdy czuje się bezpiecznie wychodzi czasami na ląd i wygrzewa się w słońcu. Zjada larwy owadów, ślimaki, kijanki, małe ryby. Na zimę zagrzebuje się w mule i śpi nawet 5 miesięcy. Jest w Polsce pod ścisłą ochroną gatunkową, ponieważ jest zagrożony wyginięciem.
Panie w wieku 50+
Żółwie to gatunek długowieczny dożywający nawet 100 lat. Zapytaliśmy Krzysztofa Majchera, ile lat mają najstarsze obserwowane żółwie. Okazało się, że pierwsze samice oznakowane w 1987 roku miały wówczas około 20 lat, więc teraz bez wątpienia są paniami w wieku 50+.
- Samica nr 1 nie widziałem od czterech lat. Natomiast samicę nr 2 obserwowałem w zeszłym roku – dodaje Krzysztof Majcher. Spodziewa się ją zobaczyć w ciągu najbliższych dni, ponieważ jako doświadczona matka powinna trafić w dziesiątkę z warunkami termicznymi na składanie jaj.
Przetrwa jeden na sto
Lokalna populacja żółwia jest populacją specyficzną, zlokalizowaną na północnej granicy zasięgu tego gatunku, dlatego zdążyła się nieco przystosować do niekorzystnego, chłodnego klimatu. Wiele złóż hibernuje przez zimę i młode wykluwają się dopiero następnej wiosny. Mimo zimnego lata 2013 w zeszłym roku do wylęgu doszło aż w pięciu złożach. Niestety, nie przesądza to o sukcesie i przetrwaniu populacji , ponieważ do wieku dorosłego dotrwa jedynie jeden ze stu małych żółwików. Największym zagrożeniem dla żółwi jest zmiana stosunków wodnych w ich biotopach, czyli osuszanie terenów podmokłych, zarastanie krzewami i drzewami terenów piaszczystych, presja drapieżników to zarówna na miejsca składania jaj, jak i na małe żółwie, podążające do najbliższego zbiornika wodnego oraz płoszenie samic podczas okresu składnia jaj.
Zastawka i edukacja
Co możemy zatem zrobić żeby pomóc żółwiom przetrwać? W rezerwacie Bagno Nadrowskie Polskie Towarzystwo Ochrony Ptaków i Nadleśnictwo Olsztynek wybudowali zastawkę stabilizującą poziom wody na bagnach. Stworzyli też system oczek wodnych ułatwiających gadom przeprawę do kompleksu bagien. Na skraju rezerwatu Nadleśnictwo Olsztynek postawiło platformę do obserwacji przyrodniczych, by w ten sposób skanalizować ruch turystyczny i zapewnić spokój na lęgowiskach. Cyklicznie prowadzona jest kampania edukacyjna wśród ludzi, mieszkających przy rezerwacie.
